Zingeving & levensbeschouwing

Gebedshuizen in Gelderland

Gelderland staat bekend om de vele grafheuvels. Ze hebben vaak een lange gebruiksgeschiedenis en waren vaste markeringspunten in hun omgeving. Voor de mensen in de prehistorie waren de grafheuvels religieuze plekken . Ook sommige plaatsen in het vrije veld en de wildernis waren het domein van hogere machten. De bewoners van Romeins Gelderland hadden de beschikking over diverse heiligdommen, waarvan de Gallo-Romeinse tempels in Elst de allergrootste waren. In het Betuwse dorp vinden we onder de Grote Kerk uit de late middeleeuwen, naast de overblijfselen van de tempels, ook de muren van twee vroegmiddeleeuwse kerken uit de achtste en tiende eeuw.

Geloofsleven

Tot in de zestiende eeuw bestond er maar één kerk, de rooms-katholieke. Het godsdienstig leven in het laatmiddeleeuwse Europa kenmerkte zich enerzijds door verinnerlijking van het geloofsleven, vroomheid en soberheid, maar anderzijds juist door meer spectaculaire en uiterlijke vormen van geloofsbeleving. De Walburgiskerk in Zutphen laat daarvan mooie voorbeelden zien. De fraai bewerkte kaarsenkroon die al zeshonderd jaar in de kerk hangt, behoort tot de topstukken van Nederlandse ijzersmeedkunst uit de middeleeuwen. Wie een stukje verder doorloopt, komt terecht in de Librije uit de zestiende eeuw. Dit is een bibliotheek met lessenaars vol eeuwenoude boeken die het katholieke geloof moesten bevorderen. In de Sint-Stevenskerk van Nijmegen is het praalgraf van de Gelderse hertogin Catharina van Bourbon (1440 – 1469) één van de hoogtepunten.

Religieuze verdeeldheid

Nadat Gelre zich schoorvoetend had aangesloten bij de Unie van Utrecht ging vanuit Arnhem een protestantiseringscampagne van start. Die verliep niet in het gehele gewest succesvol. In het zuiden en oosten, nabij de grens met katholieke gebieden, bleef het katholicisme dominant. Op den duur tekende zich zo binnen Gelderland een opvallende geografische scheidslijn af tussen (streng) protestantse streken in het noorden en westen en overwegend katholieke streken in het zuiden en oosten. Met de godsdienstvrijheid in de negentiende eeuw werden de maatschappelijke scheidslijnen tussen de geloven alleen maar scherper. Katholieken traden opnieuw op de voorgrond onder andere met de bouw van grote kerken, zoals in Kranenburg bij Vorden. Hier vinden we nu het Heiligenbeeldenmuseum.

Wereldreligies

Museumpark Oriëntalis in Heilig Landstichting ontstond op het hoogtepunt van de katholieke emancipatie aan het begin van de twintigste eeuw. Gelovigen konden hier een reis maken door het land van Jezus Christus aan het begin van onze jaartelling. Nu komt de bezoeker tijdens een wandeling door het museumpark in aanraking met de drie monotheïstische wereldreligies.  Het jodendom is al sinds de middeleeuwen vertegenwoordigd in Gelderland. Rond 1400 kreeg Nijmegen haar eerste synagoge binnen de stadsmuren. In Museum Sjoel Elburg leren we meer over de vele joodse gemeenschappen in Gelderland voor de Tweede Wereldoorlog telde. Vanaf de jaren zestig vestigden ook moslims zich in Gelderland. In 1978 openden in Nijmegen en Tiel de eerste moskeeën.