Romeinse tijd
Aan de grens

Bron: Richard Trenning
De Romeinse tijd omspant een periode van vijf eeuwen en heeft in veel opzichten de ba-sis gelegd voor de huidige westerse beschaving. Dat de Romeinen zich hier vestigden, had vooral te maken met het landschap: de uitlopers van de stuwwal bij Nijmegen lagen bijzonder strategisch ten opzichte van het Rivierengebied. De Romeinen legden hier de grootste militaire en stedelijke centra van ons land aan. In de periode daarna groeide de Rijn uit tot de noordgrens van het Romeinse Rijk, de limes. Het Valkhof Museum en Mu-seum KAM in Nijmegen laten de vele indrukwekkende restanten zien. In Museum De Bastei kan je de Romeinse stadsmuur van rond het jaar 300 aanraken.
Hoge bevolkingsdichtheid
Romeins Gelderland ging deel uitmaken van de provincie Neder-Germanië en dat leidde tot een tot dan toe ongekende bestuurlijke, economische, infrastructurele en culturele dynamiek. Tijdens de hele Romeinse periode kende het Gelders Rivierengebied de hoog-ste bevolkingsdichtheid van Nederland. De Bataven waren prominente inwoners in deze regio. Zij leverden soldaten voor de Romeinse legers en kregen na 25 jaar trouwe dienst het burgerrecht. Bij de aanleg van de nieuwbouwwijk Tiel-Passewaaij is één van de grootste Bataafse nederzettingen gevonden. Archeologische vondsten zijn te bewonde-ren in Flipje en Streekmuseum Tiel.
Randstad van Romeins Nederland

Bron: Marjolein Haars (BCL Archaeological Support), collectie Erfgoed Gelderland (Verhaal van Gelderland boek 1, pagina 176), CC-BY-NC
Juist hier, in de grenszones van het Romeinse Rijk, ontstonden de eerste multiculturele samenlevingen van Noordwest-Europa. Met recht zou je de omgeving van Nijmegen de ‘Randstad van Romeins Nederland’ kunnen noemen. Het mooiste voorbeeld vinden we in het Tempel-Kerk Museum in Elst. Onder het middeleeuwse kerkgebouw zijn de me-tershoge muren van twee Gallo-Romeinse tempels te bewonderen. Het grootste exem-plaar was gewijd aan de god Hercules Magusanus. Dit getuigt van een bijzonde-re mengcultuur van Romeinse en Bataafse religieuze tradities. Hercules was een Ro-meinse halfgod en Magusanus was een lokale god van de Bataven. In Herwen aan de Rijn bij Lobith is een tempelcomplex ontdekt waar ook meerdere goden zijn aanbeden. Het Liemers Museum in Zevenaar besteedt aandacht aan deze bijzondere vindplaats.
Germanisering
De Romeinse invloed zorgde voor een ingrijpende tweedeling van het latere Gelderse gebied. Het landschap en de maatschappij in Zuid-Gelderland (Rivierengebied) veran-derden compleet, terwijl ten noorden van de Rijn (Veluwe en Achterhoek) de ijzertijd gewoon doorliep. Toch zijn ook hier sporen van de Romeinse overheersing gevonden. Bij Ermelo ontdekten archeologen twee marskampen die Romeinse soldaten in de twee-de eeuw na Christus hebben aangelegd. Museum Het Pakhuis in Ermelo vertelt het ver-haal van de Romeinen op de Veluwe. Vanaf de derde eeuw verzwakte het Romeinse cen-trale gezag, terwijl de invloed van noordelijke Germaanse/Frankische volkeren toenam. Dit proces van germanisering van de Gelderse samenleving maakte de weg vrij voor een geleidelijke overgang naar de middeleeuwen.
Bekijk de video
De noordgrens van het Romeinse Rijk, de Limes, liep dwars door Gelderland. Welke sporen lieten de Romeinen achter?