Loading…

Ter land, ter zee

Verhaal van Gelderland - NL-HaNA_2
Met de auto – Vakantiegangers op weg naar Duitsland moesten op Goede Vrijdag 1966 aansluiten in de file bij de grensovergang Bergh bij Zevenaar. Bron: Nationaal Archief, Fotocollectie Elsevier

Sinds prehistorische boeren hier hun eerste akkers aanlegden, is het boerenbedrijf altijd een belangrijke pijler geweest onder het bestaan in Gelderland. Al in de Romeinse tijd produceerden boeren in het Rivierengebied een overschot waarmee zij de magen van de vele soldaten in de Limesforten langs de Rijn vulden. Ook in latere tijden was het agrarisch bedrijf in belangrijke mate marktgericht met de verbouw van bijvoorbeeld fruit en het fokken van paarden en runderen. Daar kwamen steeds nieuwe agrarische bedrijfstakken bij. In de twintigste eeuw ontwikkelde de Gelderse Vallei zich tot de kippenregio van Nederland. Dat verhaal ontdekken we in het Nederlands Pluimveemuseum in Barneveld.

Industrie

Het platteland was ook de bakermat van een aantal kenmerkende Gelderse industrietakken, die hun opkomst dankten aan de aanwezigheid van natuurlijke grond- of hulpstoffen. Al in de vroege middeleeuwen zorgde de ijzerhoudende grond gecombineerd met de beschikbaarheid van stookhout voor een bloeiende ijzerindustrie. Deze combinatie leverde opnieuw succes op vanaf de zeventiende eeuw. Het DRU Industriepark aan de Oude IJssel bij Ulft is daar een indrukwekkend overblijfsel van dat een bezoekje zeker waard is. Vanaf de zeventiende eeuw stapten veel Gelderse boeren over op de teelt van tabak. Museum Nijkerk laat zien hoe de stad hiermee veel welvaart verwierf. En voor de tientallen steenfabrieken waren de rivieren van belang als leverancier van klei en als transportroute. In het Gelders Smalspoormuseum bij Heteren ervaart de bezoeker hoe zwaar het leven van arbeiders was in de vele steenfabrieken langs de grote rivieren.

Verhaal van Gelderland - B4_T11_H4_openingskaart-1900-823x1024
Gelderland rond 1900 – De groei van het aantal transportmogelijkheden zorgt voor een toename van de mobiliteit.
Bron: Marjolein Haars (BCL Archaeological Support), collectie Erfgoed Gelderland (Verhaal van Gelderland boek 4, pagina 196)  

Een verbindend gebied

Gelderland was nooit een geïsoleerd gebied, maar lag centraal tussen de territoria langs de Noordzeekust en het Duitse achterland met de stad Keulen als de belangrijkste handelsmetropool. De rivieren vormden de belangrijkste verbinding tussen deze regio’s. Gelderse kooplieden waren actief tot in het Oostzeegebied. Stadsmuseum Harderwijk en Museum Elburg laten zien dat burgers uit deze steden een prominente rol speelden in het Hanzenetwerk. Vanaf de late negentiende eeuw kwamen er steeds meer trein- en tramlijnen en later autowegen op de Gelderse landkaart. Ook dankzij de fiets konden steeds meer Gelderlanders grotere afstanden afleggen. De geschiedenis van de tweewieler ontdekken we in Nationaal Fietsmuseum Velorama aan de Waalkade in Nijmegen.

Bekende fabrieken

De industrie heeft nooit zo’n sterk stempel op Gelderland gedrukt als de landbouw en de dienstensector. Grote bedrijven die als werkgever een hele regio domineerden, kende Gelderland met zijn plattelandsindustrie nauwelijks. Toch zijn er wel grote industriële locaties die herinneren aan dit hoofdstuk uit het recente verleden. De Enka-fabriek in Ede was ooit één van de grootste bedrijfscomplexen in Nederland en inmiddels een rijksmonument. In de oostelijke Achterhoek speelde de textielindustrie een belangrijke rol in het maatschappelijk leven dankzij de regionale vlasteelt. Je leert meer over deze geschiedenis tijdens een bezoek aan de Museumfabriek in Winterswijk.

Bekijk de video

Door de eeuwen heen is Gelderland altijd een kruispunt van Europese handelswegen geweest. Handelaren van heinde en verre trokken door Gelderland met hun goederen. Nieuwe uitvindingen, zoals de auto, fiets en stoomtrein maakten reizen een stuk gemakkelijker

Verdiep je in de tijdperken

Ontdek het thema economie & uitwisseling door de eeuwen heen.

Streekmuseum Baron van Brakell
20e Eeuw tot hedenEconomie & Uitwisseling
Streekmuseum de Roode Tooren
20e Eeuw tot hedenEconomie & Uitwisseling
Streekmuseum de Roode Tooren
Nederlands gewestEconomie & Uitwisseling
Valkhof Museum
Romeinse tijdEconomie & Uitwisseling
Veluws Museum Hagedoorns Plaatse
19e EeuwEconomie & Uitwisseling
Veluwsche Stoomtrein Maatschappij
20e Eeuw tot hedenEconomie & Uitwisseling
Veluwsche Stoomtrein Maatschappij
19e EeuwEconomie & Uitwisseling