20e eeuw

Een eeuw van grote veranderingen

In de twintigste eeuw veranderde er veel in Gelderland en in het leven van de Gelderlanders. Van een overwegend landelijk gewest, waar een kleinschalige agrarische sector de toon aangaf, transformeerde Gelderland in een moderne provincie waar mensen leven van dienstverlening, hightechindustrie en grootschalige landbouw. Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem laat het dagelijks leven aan het begin van de twintigste eeuw zien, maar besteedt ook aandacht aan de bovengenoemde ontwikkeling naar de eigentijdse samenleving.

Bevolkingsgroei en welvaart

Het aantal Gelderlanders verviervoudigde en die groeiende bevolking woonde steeds vaker in steden of grote kernen. Bruggen, (snel)wegen, spoorlijnen, kazernes en industriegebieden veranderden het aanzien van de provincie. Door de groei van welvaart, vrije tijd en communicatiemiddelen nam de individuele keuzevrijheid van mensen toe. In het Kijk en Luistermuseum in Bennekom en het Oude Ambachten & Speelgoed Museum in Terschuur zien we daar mooie voorbeelden van. Tegelijkertijd ging de overheid via sociale voorzieningen en via wet- en regelgeving steeds nadrukkelijker de kaders van ons leven bepalen.

Tweede Wereldoorlog

De golfslag van de nationale en internationale economie beroerde Gelderland. Denk aan de vooroorlogse crisisjaren, de naoorlogse welvaartsgroei en de recessie van de jaren zeventig en tachtig. De Eerste Wereldoorlog, de Koude Oorlog en vooral de Tweede Wereldoorlog hadden stuk voor stuk een grote impact. Veel musea in Gelderland besteden ruim aandacht aan de gebeurtenissen tussen 1940 en 1945 en de blijvende gevolgen voor de Gelderse samenleving. Het Vrijheidsmuseum in Groesbeek en het Airborne Museum in Oosterbeek zijn de bekendste oorlogsmusea van Gelderland, maar ook het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten en het Stadsmuseum in Doetinchem besteden bijvoorbeeld ruim aandacht aan gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast zijn er veel kleinere oorlogsmusea die een meer regionaal perspectief kiezen. Museum Deelen geeft informatie over de luchtoorlog boven Gelderland, Oorlogsmuseum Niemandsland laat de gevolgen van de inundatie van de in de oostelijke Betuwe zien en het WOII en Vliegeniersmuseum Sky of Hope in Fort Vuren belicht enkele vliegtuigcrashes in de westelijke Betuwe.

Gelderse streken

Grote sociaal-culturele processen als ontkerkelijking, emancipatie en jeugdbeweging waren natuurlijk evenmin exclusief Gelders. Toch is het verhaal van Gelderland in de twintigste eeuw geen gemiddeld verhaal. Onder het oppervlak van de groeiende nationale en Europese eenwording doken namelijk steeds weer de contouren op van de verschillende Gelderse streken met hun landschappelijke, economische en culturele karakteristieken. Het was daar, op dat regionale niveau waar mensen wonen en leven, dat de moderne tijd zich mengde met de geschiedenis. We zien dat mooi terug in de vele Gelderse boerderijmusea. Veluws Museum Hagendoorns Plaatse in Epe, Museum de Bovenstreek in Oldebroek, Agrarisch Museum de Lage Hof in Overasselt, Museum Smedekinck in Zelhem en Museum de Lebbenbrugge in de Achterhoek bij Borculo zijn prachtige voorbeelden van een ander regionaal beeld van de twintigste eeuw in Gelderland.